verzameling Annelies Seijffert - rechthebbende onbekend
De Waalkerk, IJselstraat 26-30

De wat ouderen onder ons kennen het, qua architectuur afwijkende, gebouw van de in de 1936 gebouwde Waalkerk nog wel. Afwijkend omdat de architectuur van de buurt was geïnspireerd op die van de Amsterdamse School. De Waalkerk, een zadeldakkerk, echter was in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid gebouwd. De architect was B.T.Boeijinga. De kerk behoorde toe aan de Gereformeerde Waalkerkgemeenschap. Deze gemeente deed op 1 oktober 1989 haar intrede in de Maarten Lutherkerk aan de Dintelstraat nadat de Waalkerk verkocht en gesloopt werd.

Periode 40-45

Rond de Waalkerk was in oorlogstijd een verzetsgroep gevormd onder leiding van ouderling, Henk Dienske. Hij herbergde joodse onderduikers en zocht onderduikadressen voor hen op het platteland. Dominee P.G. Kunst verzorgde een groep van ongeveer 20 joodse onderduikers in de buurt. Henk Dienske was ook de oprichter van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers [LO] afdeling Amsterdam en Noord Holland. Dienske woonde met zijn gezin in de Dintelstraat, maar koos een schuiladres in de Waalstraat. Hij werd 'de meneer uit de Waalstraat' genoemden en had regelmatig contact met 'Bolhoed', Gerrit van der Veen.
Op 20 april 1944 werd hij door toedoen van een verraadster, die voor de SD werkte, gearresteerd. Dienske kwam om tijdens dwangarbeid in het concentratiekamp Neuengamme, februari 1945.

Dominee Kunst bezorgde zijn gemeente enkele keren een verrassing. In 1944-1945, tijdens de hongerwinter, was aan alles een gebrek; voedsel, kleding, brandstof, electriciteit. Toch ontvingen alle gezinnen van de gemeente een kerstpakketje.
Op oudejaarsavond 1944 predikte hij over het boek Openbaringen (6:8);
'En ik zag, en zie een vaal paard, en die daarop zat, diens naam was de Dood, en het dodenrijk volgde hem; en hun werd macht gegeven over het vierde deel der aarde om te doden, met het zwaard, met de honger, met de zwarte dood en door de wilde dieren der aarde'.
Het maakte diepe indruk dat gedurende de hele dienst in de - naar buiten zorgvuldig afgeschermde - kerk het electrische licht brandde. De benodigde stroom was clandestien afgetapt. 

Geraadpleegd:
Een wandeling door de Amsterdamse Rivierenbuurt - door Ruud Lindeman en Hiernaast zijn ze weggehaald - uitgave van het Verzetsmuseum Amsterdam

Lees ook Verzet in de Rivierenbuurt >>

Documenten uit de verzameling van Johan Kunst
zoon van Dominee P.G. Kunst

De kaart is verstuurd op 27-09-1938 door Jan Bosch. Ons gezin woonde toen nog in de Johannes Vermeerstraat 41, maar vader was wel al predikant van de Waalkerk.
Begin van de oorlog is het gezin verhuisd naar het Daniel Willinkplein. Die naam is na de oorlog veranderd. Het plein heet nu Victorieplein.
De cartoon is gemaakt door een onbekende tekenaar en geeft aan dat vader niet thuis was omdat hij een transport "bleekneusjes" begeleidde of voorbereidde naar Gramsbergen. Vaak was bij die transporten - naar Gaderen en ook naar Friesland - ook de wijkzuster Guus Goede betrokken.

Met vriendelijke groet

Johan Kunst

De kaart is afkomstig van Jan Bosch een catechisant en gericht aan wijkpredikant Ds. Kunst.
Vermoedelijk een (naïeve) jongeling trots was op zijn betrekking in het buitenland.
Ga met de muisaanwijzer op de afbeelding staan (schrik niet)

Een cartoon die aangeeft dat vader Kunst niet thuis was omdat hij een transport "bleekneusjes" begeleidde

Over de architect Berend Tobia BOEIJINGA (1886-1969)

Boeyinga was zoon van een gereformeerde predikant. Begonnen als timmerman bekwaamde hij zich vooral bij de Amsterdamse architecten Ed. Cuypers en M. de Klerk en volgde hij de cursus Voortgezet en Hooger Bouwkunst Onderricht, die hij in 1919 afrondde met een fantasieontwerp voor een gebouw van de Staten-Generaal.
In de jaren 1921-1926 was hij in dienst bij de Gemeentelijke Woningdienst in Amsterdam en ontwierp hij onder andere de beroemde tuindorpen Oostzaan en Nieuwendam in Amsterdam-Noord. Intussen oriënteerde hij zich op kerkbouw. Doordat de Gereformeerde Kerken van Amsterdam en Haarlem hem opdrachten gaven, kon hij zich in 1926 als zelfstandig architect vestigen. De in maart 2003 afgebrande Kloppersingelkerk te Haarlem (1926-1927) geldt als het hoogtepunt in zijn expressionistische oeuvre. Daarnaast ontwierp hij utiliteitsgebouwen als het laboratorium van de Vrije Universiteit te Amsterdam aan de Lairessestraat (1931-1932) en woonhuizen.
Tot aan de Tweede Wereldoorlog werkte Boeyinga vooral in de stijl van de Amsterdamse School. Dit gold zowel voor zijn grote kerken, die naar de opvattingen van Abraham Kuyper een waaiervormige plattegrond hadden, als voor de kleinere zaalkerken. Uitzondering daarop vormden de Waalkerk te Amsterdam (1935-1936) en de Zijllaankerk te Wassenaar (1939-1940), die in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid, respectievelijk in die van de Delftse School waren gebouwd.
Na de oorlog voerde hij als lid van de hervormde Restauratiecommissie het herstel van een aantal beschadigde kerken uit. De restauratie van de Eusebiuskerk te Arnhem (1945-1964) is hiervan het beroemdste voorbeeld.

bron: Kerk in Den Haag

Het 'Pels-orgel' van de Waalkerk. Het orgel is verloren gegaan maar
het pijpwerk is later gebruikt voor een orgel van de gereformeerde kerk te Holten.

De sloop van de Waalkerk in 1989, gefotografeerd door Jeanne Wesselius

Lees ook de ingezonden bijdrage van Netty Smit >>
Lees ook Verzet in de Rivierenbuurt >>
Lees ook Een kleine herinnering aan de Waalkerk door Tin Jonker >>

Weet u nog iets te vertellen over de Waalkerk? Heeft u nog oude foto's? mail: info@geheugenvanplanzuid.nl

Wilt u reageren op de inhoud van deze pagina? tekent u dan ons gastenboek even >>

REACTIES OP DIT ARTIKEL:

Naam: Ank Tempelmans Plat-Rappoldt
E-mail: atpr (at) casema.nl

Rond 1966-1968 zong ik bij het meisjeskoor Com nu met Sangh o.l.v. Bert van Noord. Een bijzondere tijd! Met dit koor traden wij een aantal keren op in het Concertgebouw, allemaal gekleed in zwarte rok en witte blouse. Wij zongen daar populaire nummers van Sweet Sixteen en maakten optredens mee van Trio Louis van Dijk (met o.a. John Engels/drums en Pim Jacobs) en The Shepherds uit IJmuiden. Ook stonden wij met deze groep op het podium tijdens grote Amsterdamse koormanifestaties o.l.v. Meindert Boekel en zijn Brassband. Aan die muzikale vorming bewaar ik fijne herinneringen. Elke week oefenen met Bert van Noord was een feest! Hij raakte altijd ontroerd door die zuivere meisjesstemmen.

De Waalkerk is afgebroken, maar mijn herinnering aan deze plezierige tijd is blijvend.

Naam: Evert van Wijk
E-mail: evw (ad) beggar.nl

Mijn ouders, drie broers en drie zussen en ik woonden in de Jekerstraat. We waren gereformeerd en gingen dus naar de Waalkerk. Elke zondag en altijd twee keer, ook wij als kinderen. Hoewel de Waalkerk de op één na grootste gereformeerde kerk van Amsterdam was (1500 zitplaatsen) werd hij op een gegeven ogenblik te klein (zeker als een 'kanseltijger' als ds. Overduin kwam preken) en moesten er 's ochtends twee diensten gehouden worden, om negen uur en half elf. In ieder geval verplichtte dat de dominees hun preek wat korter te houden. Zeker in mijn jonge jaren (ik ben van 1939) duurde de preek zo lang dat hij door een tussenzang onderbroken moest worden om de gemeenteleden weer 'bij de les' te krijgen. De grote ommekeer daarin kwam met ds. Plaatsman, die in zijn eerste preek al binnen het half uur "Amen" zei. Er ging een hoorbare zucht van verlichting door de kerk.
Ook buiten de zondagen was ik vaak in de Waalkerk te vinden; eerst als lid van de jongensvereniging 'Willem van Oranje' en later van de Jongelingsvereniging op Gereformeerde Grondslag 'De Heere is onze Banier'. En natuurlijk ging ik naar catechisatie, eerst van ds. Doornbos, daarna van ds. Plaatsman, die tot onze grote verbazing zware van Nelle rookte. Wij dachten immers dat dominees sigaren rookten.
Hoewel ik niet meer kerks, zelfs niet meer gelovig ben, vind ik het jammer dat de Waalkerk is afgebroken, want het was een mooi gebouw.

Naam: Janny Bergsma - Bergsma
Email: frank.bergsma (ad) versatel.nl

In de jaren 50 heb ik op een kinderkoor gezeten. Veel klasgenootjes van de dr. J.C. de Moorschool zaten daar ook op. Veel kan ik me daar niet meer van herinneren. Later ben ik samen met mijn vriendin op het meisjeskoor geweest genaamd Com nu met sangh.  Daar hebben we warme herinneringen aan. Ik was er vaak. Het is bijzonder jammer dat de kerk weg is.
groetjes Janny Bergsma-Bergsma

Naam: J.P. van Cadsand
Email: janvancadsand(ad)planet.nl

Het was zondagmorgen en moeder zei ons te haasten, anders kwamen we te laat in de kerk. Haast buiten adem arriveerden mijn moeder, zus en ik in de Waalkerk. De kerk was al helemaal vol. Snel zochten we een plaatsje. Er werd al gezongen. Maar wat was dat? Iedereen keek naar ons. Na het zingen liep de kerk leeg en wij bleven eenzaam achter. Waren we veel te vroeg voor de tweede dienst die zondagmorgen! Later moesten we er wel om lachen, maar toen het gebeurde zeker niet. Kwam er na de eerste dienst nog een ouderling naar mijn moeder. Wat die zei, kan ik mij niet meer herinneren. Hopelijk sprak hij over begrip en gaf hij geen vermaning.