BOUWVERENIGING: Amstel’s Bouw Vereeniging

Van en met veel dank aan de auteurs Theo Wajer en Boudewijn Huenges Wajer

Deze vereniging is op of rond 1920 opgericht. Oprichters waren particuliere bouwondernemers.
Ongeveer zeventig van hen verenigden zich via deze vereniging. De Rijksoverheid probeerde hen te interesseren voor de bouw van middenstandswoningen, die nogal achtergebleven was doordat woningbouwcorporaties vooral sociale woningbouw realiseerden. Maar door de hoge bouwkosten na de 1e wereldoorlog werden zij pas echt geïnteresseerd toen de overheid een premieregeling introduceerde van fl. 25,- per m2 woonoppervlakte; per woning was dat zo’n fl. 2.225,-

het terrein van de Amstel Bouwvereeniging

Zo brachten zij de stilliggende woningbouw weer op gang, daarbij geassisteerd door architecten en de gemeentelijke overheid. Zij dienden gezamenlijk een eerste aanvraag in voor de bouw van 2000 woningen langs de toenmalige Amstellaan (later Stalinlaan en weer later Vrijheidslaan), de Rijnstraat, Amstelkade en Amsteldijk. Onderling maakten ze uit welke aannemer/architect welk deel mocht bouwen. Dit project werd gerealiseerd tussen 1921 en 1923.

De woningen van het project van de ABV waren bedoeld voor middenstanders en arbeiders die een huur konden betalen van fl. 11,50 tot fl. 19,- per week. (1)
In 1924 is het maximum toegestane huurpeil fors verhoogd (met 50%). Tijdens de economische depressie begin jaren dertig ontstond er grote druk op de huren en mede daardoor leegstand. Ook werd nogal eens onderverhuurd om de kosten van het huren te kunnen opbrengen.

De architecten van dit plan ontworpen alle huizen in de stijl van de Amsterdamse School, waarvan de meest bekende en meest uitgesproken de architect Michiel de Klerk was. Dankzij het initiatief iculiere woningbouw in de jaren daarna opbloeien en een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van de toenmalige woningbehoeften.

Toen de woningbouw door particulieren na het 2000-woningencomplex in 1922-1923 weer op gang kwam is de ABV een gewone belangenvereniging geworden. Naast particuliere bouwers mochten ook aannemers en ander belanghebbenden lid worden van de vereniging.

De ABV heeft een uiterst belangrijke rol gespeeld bij het weer opgang brengen van de particuliere woningbouw en als belangenbehartiger. Een van de prominente leden van het bestuur van de Vereeniging was J.A. Bangert. Bangert bouwde samen met zijn broer eveneens huizen. (2) (3) (4)
Ook Theo Wajer is een jaar penningmeester geweest van de ABV, zoals boven vermeld.

Opvallend is dat de inzichten over de gewenste woningbouw voor de 2e wereldoorlog nogal gingen verschillen van die welke gebruikelijk waren in het plan Zuid. Terwijl de meeste bouwers nog huizenblokken bouwden met binnentuinen werden in het bekende Amsterdamse Uitbreidings Plan (AUP) van 1936 geheel andere concepten (strokenbouw) gepresenteerd en geaccepteerd. Deze werden echter pas na de oorlog op grote schaal toegepast.

Uit de scriptie van Menno Fluks valt af te leiden dat na de publicatie van het AUP van van Eesteren in 1936, sommige particuliere bouwers van mening waren dat ze opnieuw gezamenlijk zouden moeten gaan bouwen zoals destijds de ABV, maar dan conform de inzichten van het AUP.5 Daartoe richtten zij de Bouw Vereeniging Amsterdam (BVA) op, die vooral actief wilde worden in de Bosch- en Lommerbuurt. Zij dienden ook een alternatief plan in voor het AUP. Hun plannen zijn echter niet gerealiseerd. (6) (7) (8) De ABV heeft nog haar veertigjarig jubileum gevierd in 1960. 2

Bronnen Amstel’s Bouw Vereeniging (ABV)

  1. “Situatie Amstel’s Bouwvereniging”, Bouwkundig Weekblad 1922;” Een open boekje over stadsdeel Zuider Amstel” door Wil Swart, Staatsuitgeverij Amsterdam 2005
  2. Informatie van mevrouw J. Bangert te Eindhoven
  3. Kon. Onderscheiding J.A. Bangert, De Bouwondernemer 2e jaargang no 4, 1 mei 1952, NAi. 
  4. “De Makelaar en de bouwondernemer”door J.A. Bangert, Bouwkundig Weekblad 1955,NAi.
  5. Jaarverslagen Amstel’s Bouw Vereeniging 1932/1933,1938/1939, NAi 
  6. “Van Woning tot Stad”, scriptie UvA Kunsthistorisch Instituut, door dr. Menno Fluks, 1981. 
  7. “Bouwen, van woning tot stad” door Zanstra, e.a.(Bouw Vereniging Amsterdam), Amsterdam 1946, Stadsarchief Amsterdam 
  8. Stadsplan Amsterdam 1928-2003, Dienst Ruimtelijke Ordening A’dam, uitg. NAi


Colofon

Dit verhaal is genomen uit het boek Jacob Wajer & Co en Zonen, Bouwers uit Medemblik en Amsterdam, mei 2013. Dat is tot stand gekomen op basis van informatie uit een groot aantal openbare bronnen en interviews met diverse personen, onder andere met een aantal betrokken familieleden. Het boek is te raadplegen bij de Koninlijke Bibliotheek te Den Haag Niets uit die publicatie en het bovenstaande verhaal mag worden gekopieerd of gebruikt zonder toestemming van de auteurs, Theo Wajer en Boudewijn Huenges Wajer, Oegstgeest/Sweikhuizen, februari 2014.