Achter de rug van
Hendrik Berlage ligt het pleintje waar Anne Frank opgroeide. Het is stil en mooi. Laat het
zo blijven.
MERWEDEPLEIN; De parel van Jan Frederik Staal
LODEWIJK BRUNT EN KEES TAMBOER, FOTO'S JOS
WIERSEMA
Je verwacht er drommen toeristen. Niet alleen
omdat Anne Frank er negen jaar
gewoond heeft. Ook omdat het Merwedeplein, in de schaduw van de Wolkenkrabber, een parel is in de kroon van Plan Zuid van Berlage. Maar er heerst
serene rust, op wat voor dag je er ook komt.
TERUGKEER
Daar ben je weer, Anne, voor altijd
terug op dat vredige Merwedeplein,
dat je tegelijk voor altijd verlaat
op weg naar een onontkoombare trein.
Je staat daar zo trots en verstandig
en bijna vergevingsgezind,
geflankeerd door bosschages,
niet jong meer en toch nog een kind.
De Wolkenkrabber strijkt s morgens
met zijn schaduw over je hoofd,
en later glanst weer dat lachje
om alles wat ze je hadden beloofd:
een huis om te dromen en een leven
vol boeken, reizen en hartstocht,
een wereld waarin de mensheid
haar ziel nooit meer verkocht.
In brons kijk je nu met de ogen
van die andere wereld op ons uit.
Welkom terug, Anne, op het plein
waar je woonde in Amsterdam-Zuid.
Paul Gellings |
|

in de schaduw van de Wolkenkrabber |

stil en mooi |
Vanaf de Berlagebrug rijd je binnen. De
Vrijheidslaan splitst zich op het Victorieplein, als twee armen waaieren de Churchilllaan
en de Rooseveltlaan uit. Precies op dit draaipunt staat de bouwmeester zélf. Als een
heerser, als Lenin. Achter zijn rug verheft zich de Wolkenkrabber, driekwart eeuw geleden
een revolutionair gebouw waar heel Amsterdam naar kwam kijken.
Aan weerszijden van Berlage staan twee groepen van acht populieren, en daartegenover
begint een straatje dat als een tang de voet van de woontoren omklemt. Het heeft een naam:
Deltastraat. Dit straatje komt uit op het Merwedeplein.
Het verborgen plein is een gelijkbenige driehoek. De huizenrijen aan beide kanten zijn
identiek, met diepe trapportieken die uitkomen op stenen buitentrappen. De Wolkenkrabber,
de lage huizen van de Deltastraat en de hoge woonblokken van het Merwedeplein zijn alle
ontworpen door Jan Frederik Staal. Hij was een architect die gerekend wordt tot de
Amsterdamse School, maar hij was een buitenbeentje. Staal sloeg een brug naar de Nieuwe Zakelijkheid. Strak, licht, symmetrie.
|

Merwedeplein 37, Anne Franks woning |

twee van de zeventien banken |
De toneelspeelster Mary Dresselhuys heeft vanaf de
oplevering aan het Merwedeplein gewoond. In een boek over de Rivierenbuurt vertelt ze
daarover. Er was centrale verwarming! Wij noemden het Burgermans Zuid. Haar
derde echtgenoot was piloot. Die zei, volgens haar: Er is niet één vlieger die het
Merwedeplein niet vinden kan. Als het slecht weer is ga je een beetje naar beneden. Na
even zoeken zie je het driehoekige plein. Dan weet je weer waar je bent en daarna vlieg je
zo naar Schiphol.
Een tijdje geleden zijn Wolkenkrabber, Deltastraat en Merwedeplein opgeknapt. Zestig jaar
vuil werd weggespoten, waardoor alles licht is geworden. De karakteristieke, zandkleurige
baksteen vormt een scherp contrast met de donkerrode bakstenen van de omgeving.
Het plein wordt gevuld door een plantsoen, ook een driehoek. Op de punt moet je eerst
langs een paar ondergrondse vuilcontainers, afgeschermd tegen foutparkeerders door
betonnen paaltjes. In de punt van de driehoek is met straattegels een hinkelbaan
aangelegd. Onder drie jonge berken gaat een speelhuisje voor kleine kinderen schuil. Home
swed home. Daarachter ligt een zandbak. Dan begint het eigenlijke plantsoen, een groot
grasveld, omzoomd met bloeiende rodondendrons en andere struiken.
|

het beeldje van Anne Frank - Jet Schepp |

een onbestemd bronzen kunstwerk |
Midden in het gras ligt een onbestemd
bronzen kunstwerk. Heel wat ontroerender is het beeldje
dat Jet Schepp heeft gemaakt van Anne Frank als schoolmeisje, dat vorige zomer is
onthuld. Het staat aan het eind van het plantsoen, bijna op één lijn met de
Wolkenkrabber en de as van de Biesboschstraat die loodrecht op de basis van de driehoek
uitkomt.
Langs de schuine zijden van de driehoek staan nog weer twee rijen van zes bomen in het
gelid. Ze geven het plantsoen allure en tegelijk bieden ze beschutting voor wie daar
rustig wil zitten. In totaal staan er op het Merwedeplein zeventien banken, zorgvuldig in
balans met Staals symmetrie.
|

Bakkerij van Schaik |

ondergrondse vuilcontainers |
Stadsdeel Zuideramstel springt
misschien niet altijd even zorgvuldig om met het erfgoed van de Amsterdamse School, dat hem is toevertrouwd. Maar dit
verscholen juweel ligt er glanzend bij. Laten we blij zijn dat de touringcars het nog niet
gevonden hebben.
E-mail: stadswachten@parool.nl
Uit Het Parool en alhier geplaatst met de vriendelijke
toestemming van de auteurs Kees Tamboer en Lodewijk Brunt.
Lees ook eens: Anne Frank en het Merwedeplein |
|
|