De meeste foto’s zijn van na de oorlog, het aantal dat de situatie voor 1940 weergeeft is aanzienlijk kleiner. Een verschijnsel dat ik ken van de fotoalbums van mijn familie. Er werd niet zoveel gefotografeerd in die tijd.
Het waren een paar foto’s uit de twintiger jaren die me het idee gaven voor een of meerdere verhalen voor Zuidelijke Wandelweg. Foto’s van een woningblok in aanbouw en ik zag de contouren al helemaal voor me, het plan van Berlage en de Rivierenbuurt in het bijzonder, de start van de bouw, de eerste paal die was geslagen in het bijzijn van de geestelijke vader van de buurt, de oplevering van de eerste woning met het interview met de eerste bewoner.
Ik probeerde gelijk om via Google een ingang naar het onderwerp te vinden maar dat viel tegen en ik besloot om contact op te nemen met Jos. Hij had wel wat ideetjes en we spraken af om elkaar bij Diva’s in de Waalstraat te ontmoeten. Bij een kop koffie kwamen we al snel tot de conclusie dat het onderwerp veel mogelijkheden bood maar dat een bezoek aan het gemeentelijk archief nodig was om een start te kunnen maken. Omdat een wandelingetje door de buurt ook nog wel eens inspirerend wil werken maakten we daarna een grote ronde door de buurt. De huizen zijn er nog steeds gewild, zagen we, en in menig pand werd een complete renovatie uitgevoerd.

Maar er was meer. Meteen in het begin had Jos al gevraagd of me niets aan de voordeur opviel. En inderdaad vond ik het opmerkelijk dat er zowel een elektrisch belletje zat als een trekbel. Daar moeten joodse mensen hebben gewoond was zijn conclusie. Die trekbel zat er omdat er tijdens de sabbat geen gebruik mocht worden gemaakt van de elektrische deurbel. Nog mooier was het tweede detail waar hij me opmerkzaam op maakte. Onder de bel zat een zogenaamde Mezoeza. Bedekt met vele lagen verf maar nog steeds duidelijk als zodanig herkenbaar.

Nee, ik wist niet wat een * Mezoeza was. Je kunt niet alles weten. Kort weergegeven betekent het letterlijk deurpost. In werkelijkheid is een Mezoeza een klein tekstkokertje dat volgens traditioneel Joods gebruik op deurposten wordt aangebracht. Het bevat teksten uit Deuteronomium. De woorden worden met de hand met onuitwisbare inkt op een strookje perkament geschreven. Op de achterzijde schrijft men Sjaddai, een van de Bijbelse namen van God. Het perkament wordt zodanig opgerold dat de eerste letter van Sjaddai zichtbaar wordt. Meestal staat de letter s ook op het kokertje waarin het perkament geschoven wordt. De mezoeza wordt rechts op de deurpost van de huisdeur geplaatst en je kunt er nog een aantal in de Rivierenbuurt vinden.
Van Jos hoorde ik dat er plannen bestaan om een inventarisatie te maken van deze en andere sporen uit het verleden. Mogelijk wordt daarmee in de loop van dit jaar een start gemaakt.
Dacht ik laatst dat de website Zuidelijke Wandelweg wel zo’n beetje klaar was?
Vergeet het, hij begint net.

15 mei 2009

Mezoeza (mezzuzah) betekent letterlijk "deurpost".
Het is een kokertje of een fraai houdertje op schouderhoogte vast-gezet aan de rechterzijde van de deurpost bij de ingang van het huis (soms ook aan elke deur van iedere kamer van het huis.)
In dit kokertje zit een rolletje perkament, waarop in Hebreeuwse letters (door een rabbijn getekend) de tekst geschreven staat uit :
Deuteronomium 6:4-9 en 11:13-21.
Het is Bijbels gebod ter herinnering aan de uittocht uit Egypte op weg naar het beloofde land. Na de tiende plaag, toen de jongste kinderen van de Egyptenaren stierven (ook het kind van de Faraoh), gaf deze uiteindelijk de joden de vrijheid terug en mochten zij Egypte verlaten. De kinderen van de joden werden gespaard door op hun deur het bloed aan te brengen van een pas geslacht lam.
Een mezoeza trof je voor de oorlog in de rivierenbuurt aan op vele huizen, waar joden woonden, ook bij niet-orthodoxe joden.
Bij binnenkomst moest je zo'n mezoeza even aanraken en dan je vinger even aan je lippen brengen. Een soort eerbiedbetuiging.