Een schip in de rivierenbuurt
een stelling om over na te denken
door Richard Keijzer
Stel je voor, er ligt een schip middenin de rivierenbuurt, en niemand heeft het in de
gaten. Ik hoor de reacties alweer: Neem je grootje in de maling, vent!
Maar toch is het minder vreemd dan het lijkt. De architecten van de Amsterdamse School
hebben nu eenmaal iets met schepen. Bijvoorbeeld het complex van Kramer in de
Spaarndammerbuurt, dat nota bene Het Schip heet. Maar nu weer terug naar de Rivierenbuurt.
Eigenlijk heel toepasselijk om in de omgeving van rivieren ook een schip aan te treffen.
Wie met Google Earth een beetje gaat
rondzoeken kan de nodige schepen vinden.
Sommige met een mooie hekgolf
erachter, zoals dit schip dat bij Newcastle over de rivier de Tyne vaart.
Dergelijke golven achter een schip blijken altijd dezelfde vorm te hebben, ze
overspannen een hoek van 39 graden. Dat heeft te maken met de viscositeit van het water en
de hoek is altijd hetzelfde of er nou een supertanker vaart of een klein eendje zwemt. |
 |
Een duidelijker beeld van de hekgolf achter een schip
is te zien in de simulatie die Ernie Tuck van de faculteit Toegepaste Wiskunde van de
Universiteit van Adelaide heeft gemaakt. Hij schreef een computermodel om de vorm van de
hekgolf duidelijk te maken. "Het plaatje is zo gemaakt, dat de kleur van elke pixel
aangeeft op welke hoogte deze zich bevindt. Zwart is daarbij een aanduiding voor een
golfdal, terwijl de koppen van de golven worden aangegeven met de kleur wit. Deze manier
van afbeelden heb ik nog nergens anders gevonden. De kleur felrood is gebruikt om het
schip weer te geven", zo schrijft Tuck. In de Angelsaksische wereld wordt de hoek van
de hekgolf van een schip de Kelvin Angle genoemd.

Zie ook: http://internal.maths.adelaide.edu.au/people/etuck/
en dan vooral paper nummer 165, waar wordt uitgelegd welke methode gebruikt is voor
het maken van de simulatie.
 |
Een hoek van 39 graden
wie goed naar de
plattegrond van de Rivierenbuurt kijkt, ziet zon hoek, namelijk tussen de straten
die voorheen de Noorder- en Zuider-Amstellaan heetten. De hoek tussen de Churchilllaan en
Rooseveltlaan bedraagt 39 graden. Pontificaal in het midden van plan Zuid van Berlage zien
we dus een soort hekgolf. Toeval? wie weet! |
En wat staat er op het kruispunt van die twee wegen, op de
plaats waar je dus het schip zou verwachten? Precies, de wolkenkrabber van architect
Staal.
Een wolkenkrabber in de vorm van een schip, is dat niet erg vergezocht? In de jaren dertig
van de vorige eeuw, toen de wolkenkrabber werd gebouwd, had de kunstzinnige wereld een
zeer bepaald beeld van grote oceaanstomers. Om de grootte van de schepen aan te geven
waren de tekeningen nogal massief. Dat is duidelijk te zien aan de posters die zijn
getekend door de Fransman Cassandre. Een van zijn affiches vertoont verdacht veel
overeenkomsten met het silhouet van onze eigen wolkenkrabber. Toeval? Wie weet!

De architect van de Wolkenkrabber,
J.F. Staal, zou best een gebouw in de vorm van een schip hebben kunnen neerzetten. Sterker
nog, dertien jaar voordat de Wolkenkrabber werd gebouwd, verrees in Bergen een wijkje,
park Meerwijk genaamd, in de stijl van de Amsterdamse school. Aan het ontwerp werd
meegewerkt door Staal, die aan de ingang van het parkje een huis bouwde, geheel in de vorm
van een schip. Dit pand kreeg de toepasselijke naam De Bark.


bouwtekening uit het boek "The Amsterdam
School", van Maristella Casciato,
uitgave 010 Publishers te Rotterdam
Zoals op bijgaande foto te zien is, ontbreekt zelfs de
boegspriet niet. De onderkant van het huis wordt helaas aan het oog onttrokken door een
dichte haag. Iets dieper in het park staat een tweede huis van de hand van Staal, met als
naam De Ark. Hier is de scheepsvorm iets minder duidelijk.
Zou Staal misschien liever scheepsconstructeur zijn geworden dan architect? Wie weet!
Richard Keijzer, 30 augustus 2006
R.Keijzer@sdu.nl
|