Vooruitstrevende
stedenbouw uit het verleden voorbeeld voor de rest van Europa
Bron: www.telegraaf.nl
d.d. 28 juli 2005
PLAN ZUID
Eén van de beste voorbeelden van vooruitstrevende nieuwbouw stamt uit het begin van de
20e eeuw: het zogeheten Plan Zuid in Amsterdam. Het was voor het eerst dat een
stedenbouwkundig plan werd gemaakt met geld van de overheid, dankzij de woningwet van
1901. Aan de zuidas van de hoofdstad moesten ruim tienduizend woningen verrijzen voor de
lagere en middenklasse. Berlage wordt de hoofdarchitect en samen met een groep anderen
ontwerpt hij een geheel nieuwe woonwijk.
Daarin wordt veel aandacht besteed aan de individualiteit van de woningen, zodat de
straten allemaal een ander uiterlijk krijgen; maar dan wel allemaal binnen de zo bekende
stijl van de Amsterdamse School. Zo worden er ook bruggen en standbeelden ontworpen. Ja,
zelfs de huisnummers zijn door Berlage onder handen genomen. Bovendien wordt er voor het
eerst een duidelijke scheiding gemaakt tussen de private en de publieke ruimte. Daarom
zijn er veel binnenhoven en veel doorkijkjes waar de bewoners van een woonblok samen
kunnen komen. Maar aan de achterkant zijn er ook de eigen privé-tuintjes om je te kunnen
terugtrekken.
Het idee achter deze bouwmethode was dat betere woningbouw mensen beter en gezonder
zou maken. Een bijna communistische gedachte natuurlijk, maar de zogeheten
arbeiderspaleizen van Amsterdam Zuid gelden nu nog steeds als een van de
mooiste woonwijken van het land.

Presentatietekening van een inkijk in een straat bij
het Olympisch Stadion in Amsterdam-Zuid
TEKENING: GRATAMA ARCHITECTEN
ALMERE
Natuurlijk kan de jongste stad van Nederland niet ontbreken in het rijtje vooruitstrevende
nieuwbouw. Mooi of lelijk, feit blijft dat Almere in de jaren zeventig is opgebouwd vanuit
een woonideaal.
Het was een directe reactie op de hoogbouw van de jaren zestig. Het schrikbeeld van
die rechtlijnige infrastructuur en massale betonnen woonblokken zorgde ervoor dat de
nieuwe suburbane stad in het begin enkel laagbouw kende. Daarbij werd er wel naar
gestreefd op hetzelfde aantal vierkante meters dezelfde woondichtheid als met hoogbouw te
realiseren. Dat vroeg om ingenieuze architectuur en verschillende in elkaar passende
woningplattegronden. Ander vooruitstrevend punt was de keuzevrijheid van de bewoners. Er
was niet alleen meer keuze uit verschillende grootte en soorten woningen, ook werd er voor
het eerst rekening gehouden met individuele woonwensen. De opkomst van de grote
bouwmarkten heeft hier onder andere invloed op gehad. Mensen namen niet meer genoegen met
standaard ingebouwde keukens en badkamers, maar kregen een eigen smaak. Overigens
zie je bij Almere wel weer heel sterk het woonhovenidee van Berlage terug. Dit sociale
principe uitte zich in de voor ons welbekende, maar internationaal unieke woonerven en
trapveldjes voor de kinderen.
PENDRECHT
De Rotterdamse wijk Pendrecht werd uit de grond gestampt vlak na de Tweede Wereldoorlog.
Er heerst woningnood in de havenstad en het toekomstidee dat de bevolking explosief zou
gaan stijgen maakte dat hoogbouw erg belangrijk werd.
Er moesten dus op grote schaal veel woningen worden gebouwd en dit vereiste een
nieuwe bouwtechniek. Maar de architecten vonden het ook erg belangrijk dat de bewoners
niet vervreemden van elkaar. Pendrecht werd dan ook schematisch opgebouwd vanuit een
sociale gedachte, zodat er tussen de massale woonblokken ook nog veel ruimte is
overgebleven voor groen en natuur. Overal werden berekeningen voor gemaakt: hoever is het
lopen naar de winkel, naar de kerk en naar school?
Vooruitstrevend was ook de grootte van de woningen. Een arbeidersgezin had nu voor
het eerst drie slaapkamers en een aparte woonkamer. Ook was het mogelijk zelf de indeling
van de keuken te bepalen. Een vertegenwoordiger van bijvoorbeeld Bruynzeel kwam bij de
mensen thuis en demonstreerde aan de hand van poppenhuiskastjes de mogelijkheden. Dit was
ook meteen de beperking, want veel andere keuzemogelijkheden waren er niet. Kenmerkend
voor de jaren 50 en 60 is dan ook dat de bewoners nog als één groep worden
gezien. De flats hadden dan ook allemaal gelijke woningindelingen en alles moest zo handig
en praktisch mogelijk worden ingericht
|