BERNISSESTRAAT & ZUIDERSCHOOL

Mijn jaren in de Rivierenbuurt, Amsterdam-Zuid.
Geboren in 1931 in de Mauvestraat Amsterdam, was het wonen in de Bernissestraat één grote vakantie.
Spelen op de uitgestrekte zandvlakte langs de Rivierenlaan, het was altijd dolle pret. Mijn ouders hadden een volkstuin langs de Zuidelijke Wandelweg. Daar heb ik van hen geleerd van planten en vogels te houden en wroeten in de grond. Pas laat ben ik naar de lagere school gegaan, het leven op de volkstuin was zoveel mooier dan het binnen zitten op de kleuterschool.

Zuiderschool, Geulstraat 9
Toch zijn de jaren op het lager onderwijs van de Zuiderschool heel plezierig geweest, dat is te zien op bijgaande schoolfoto uit 1942.
Het regime op de Zuiderschool was in mijn eerste schooljaren prettiger dan in later jaren.
In de eerste twee klassen hadden wij een andere hoofdonderwijzer, toen was alles heel vreedzaam.

Zuiderschool klas 4, juni 1942, met meester Koelman (in het midden) en met een nog jonge hoofdmeester van Zijl (rechtsboven)
Ik zit tweede van links, derde rij van bovenaf.

Namen van leraressen en leraren:
1e klas juffrouw Dikhout: een engel en heel bepalend voor mijn latere leven geweest
2e klas juffrouw Elbers: of iets van die naam, het spreekt al voor zichzelf zij heeft weinig indruk achter gelaten
3e klas juffrouw Luiring: gaf ook franse les, zij was een slanke mooie vrouw, dwong ontzag af, was wel heel eerlijk.
4e klas meester Koelman: staat ook op de klassenfoto, fantastische man met heel veel geduld
5e klas meester Jonker: vuurtoren genoemd vanwege zijn rode haren, met hem heb ik dikwijls in de clinch gelegen, éénmaal heb ik onverdiend een klap gekregen, die hij dan ook meteen kreeg terug gemept.
6e klas meester van Zijl: had weinig tijd voor middelmatige leerlingen (zoals ik ), degenen die naar de HBS door konden gaan, daar was alle aandacht voor.
Ik ben een Mulo leerling geworden en ik had de mazzel dat ik uiteindelijk het einddiploma als cadeautje kreeg, i.v.m. het slechte onderwijs tijdens de oorlogsjaren viel ik net in een groep die geen examen hoefde te doen.
Ik ben gaan werken met 15 jaar en heb dat altijd met veel plezier gedaan tot ik 45 jaar was en helaas ten gevolge van een hersenoperatie niet meer mocht werken. Daarna ben ik het vrijwilligerswerk ingedoken. Ondanks het middelmatige schoolresultaat heb ik het toch tot chef personeelzaken gebracht, avondlessen en een doorzettingsvermogen hebben mij hierbij goed geholpen.
De schaduwzijden van deze schooljaren waren de inkwartiering van de Duitse Wehrmacht en het verdwijnen van onze joodse schoolvriendjes en vriendinnen, een niet te begrijpen ervaring voor ons in die jaren. In die jaren werd ook onze volkstuin veranderd van bloemen- naar moestuin en menigeen uit de Bernissestraat at mee van alle heerlijkheden.

Toch wil ik ook een ludieke gebeurtenis uit de oorlogsjaren vertellen.
Alles was op de bon in die jaren. Urenlang moest er in de rij worden gestaan om aan levensmiddelen te komen. De " luilak" ochtend brak aan (zaterdag voor Pinkster) en ook ik wilde hieraan graag meedoen. Dat mocht, mits ik om 4.00 uur 's morgens in de rij zou gaan staan bij de bakker. Mijn moeder zou dan om 7.00 uur komen en uiteraard vooraan in de rij mijn plaatsje kunnen innemen.
De bakker, vast en zeker een kindervriend, deelde luilakbollen uit (zonder inlevering van broodbonnen), dat was iets om nooit meer te vergeten.

Hongerwinter
De hongerwinter van 1944 heb ik maar ten dele meegemaakt. De tweede helft van 1944 was ik bij mijn pleegouders in Hasselt (Ov).
Begin 1944 zat ik al op de middelbare school, daar kregen we zo nu en dan wat bijvoeding in de vorm een papperige maaltijd.
Voedseltocht heb ik éénmaal met mijn moeder gemaakt op de fiets naar familie in Gelderland. Dat was geen pretje en toen is ook besloten dat ik beter via een kerkelijke organisatie uitbesteed zou kunnen worden bij een pleeggezin. Ook dat was weer een heel avontuur voor een meisje van 13 jaar, het is allemaal goed gekomen, met mijn pleegouders heb ik tot aan hun dood hele goede contacten onderhouden.

Mijn goede herinneringen aan de winkels in de Rivierenbuurt 1935-1945.
Allereerst dan de drogisterij Maneman, (vergeef mij als de namen niet helemaal juist zijn) gesitueerd hoek Zomerdijkstraat / Kinderdijkstraat. Daar ging ik iedere zaterdagmorgen naar toe om voor mijn 2 centjes zakgeld per week lang en zorgvuldig mijn keuze te maken. In de winkel was een apart hoekje ingericht voor de kinderen om ongestoord hun keuze te maken. Mijn voorkeur ging altijd uit naar " zwart op wit", mee te nemen naar de Zuiderschool, een klein hoopje in het schoolbanklaadje te leggen en af en toe er van te smikkelen.
Dan de winkels in de Maasstraat;
De zuivelhandel Klein, waar mijn vriendje Dik Klein woonde en ik van de vriendelijke vader dikwijls een stukje kaas kreeg. Ging de liefde toen al door de maag?
De al eerder genoemde huishoudelijke winkel Klever, van kopspijker tot fluitketel, alles was er.
De boekhandel/annex bibliotheek (naam vergeten), toen was ik nog geen leesbeest, ik maakte liever de Bernissetraat onveilig met de vliegende hollander, de autoped of een gehuurd fietsje.
De drogisterij Fransen, een prachtige winkel, waar mijn liefde voor de drogisterij is ontstaan. Jaren later ben ik met de zoon van een drogist getrouwd.
De sigarenzaak op de hoek van de Geulstraat en de Maasstraat, bonden wij de deurknoppen aan elkaar op luilakmorgen; ook toen was ik al een ondeugd.
Dan de Uniewinkel, een levensmiddelen zaak waar ik éénmaal mijn schoolgeld- centjes heb besteed om de hele klas te trakteren. Dat kwam mij duur te staan, begeleid door mijn vader moest ik ten aanzien van de hele klas en de leerkrachten mijn excuses maken. Dat was een harde maar goede leerschool, nooit meer heb ik mij iets toegeëigend wat mij niet toekomt.
Wat volgt ? Simon de Wit, keurig winkel personeel in stralende witte jassen afgezet met biesjes en leuke bandjes op het hoofd. De Gruyter, bekend om het snoepje van de week, bij besteding van Fl.10,00 of meer kreeg men een zakje snoep. Wij kochten elders, daar was het goedkoper.
Nooit zal ik vergeten de speelgoedwinkel Fransen, ik kon daar staan dromen wat ik allemaal zou gaan kopen als ik veel centjes had, toen hield ik al speciaal van babypoppen en mooie kinderwagens. Er zat kennelijk al een moedertje in mij. Het is allemaal goed gekomen, wij hebben een pracht zoon en dochter.
De rommelige maar gezellige drogisterij van de familie Graaf met kleine Marco als jongste zoon. staat ook op de schoolfoto, knielend in de onderste rij. In deze winkel stond de toonbank zo vol dat je nauwelijks je geld kwijt kon.
Op de hoek van de Roerstraat en de Maasstraat een grote manufacturen winkel (naam vergeten), daar werden de haarstrikken, stof voor de te naaien jurkjes gekocht en toebehoren.
De Vana winkel op de hoek van de Zuider Amstellaan en Maasstraat, bekend om de lekkere pepermunt!
Bakker Kwakman, de drogisterij van zuster Wendels; zie je wel, ik heb iets met drogisterijen.
Hoek Bernisestraat, Uiterwaardestraat de groentehandel v.d. Broek, een gezellige winkel waar wij alleen fruit kochten, de rest verbouwden we zelf.
Geen winkel, maar nog wel even noemen het Mirandabad, geweldig vond ik het daar, ik heb mijzelf zwemmen geleerd. Was je er voor 9.00 uur dat was de prijs voor een hele dag dikke pret maar een dubbeltje.
Dan nog het bureau kraamzorg in de Waalstraat, naast de deur hing een bord met een ooievaar en ik toen maar denken dat die de kindertjes bracht.
Wat nog een heerlijke onschuld !!
Dit is geen armoede verhaal, het is allemaal goed gekomen door hard werken en veel maatschap.

Nog enkele leuke herinneringen:
Het heen en weer varen met het pontje dat over de Amstel voer naar de Zuider-Gasfabriek.
Wij speelden dan benedendeks, dat werd oogluikend toegestaan door een vriendelijke schipper.
In de winter, wanneer het gesneeuwd had, met de slee van het taluud roetsen , dit lag vlak waar nu de Utrechtse brug is gesitueerd.

Tot aan mijn huwelijk in 1955 met veel plezier in de Bernissestraat gewoond.
Ruim 45 jaar later heb ik met onze zoon nog eens door de Bernissetraat en Geulstraat (Zuiderschool) gelopen. Het leek allemaal wat smalletjes, wel knus.

De opening van de Berlagebrug in mei 1932.
Ik moet erbij zijn geweest al was ik mij dat niet bewust. Nog geen jaar oud werd ik door mijn moeder in de kinderwagen naar de Berlagebrug gereden om de feestelijke opening bij te wonen.( ergens diep in een krantenarchief moet er nog een foto van zijn ).
Om niet in het gedrang te raken werden wij gastvrij onthaald bij een roeivereniging. Mijn vader werkte in die jaren als brugwachter ( Magere Brug , Amstelsluis, Hogesluis, Ceintuurbaanbrug en daar kwam dan de Berlagebrug ook bij/ Wat ik nu dus laat weten is het verhaal dat mijn moeder mij zo dikwijls vertelde.
Na alle drukte van de opening kregen mijn moeder en ik op haar arm een rondleiding door het prachtige brugwachtershuis en machinekamer.
Jaren later, mijn vader was nog steeds een der brugwachters over de Amstelbruggen hebben mijn moeder en ik menig middagje doorgebracht in het mooie brugwachtershuis hoog boven de rivier de Amstel. Prachtig was het zicht op de vele vrachtboten, plezierboten maar zeker op de roeiboten van de diverse roeverenigingen., Nereus, De Hoop en Amstel en ga zo maar door.
Weinig van waarde hetgeen ik u bied, wellicht leuk om te weten dat " de oude lichting" goede herinneringen aan de Berlagebrug heeft.

Jeanne van Hellemond - 26 januari 2008
e-mail: pollebol (at) yahoo.com

 verdwijnen van onze joodse schoolvriendjes en vriendinnen

Overzicht digitale gedenkstenen in de Rivierenbuurt